CECHY MAKROSKOPOWE
|
Owocniki bulwiaste, kuliste, owalne, w luźnej glebie piaszczystej często wydłużone, maczugowate. Wielkość owocników 1-5 cm. Zewnętrzna warstwa perydium za młodu biała, potem biało-różowa, różowo-żółta, wreszcie, żółta do żółto-brązowej. W młodych owocnikach miejsca uszkodzone lub otarte szybko zabarwiają się na intensywny różowy kolor. Powierzchnia perydium gładka, czasem lekko guzkowata. Perydium cienkie i nietrwałe, podatne na uszkodzenia. W starszych owocnikach silnie łuszczące się i mogące sprawiać mylne wrażenie łuseczkowatej struktury powierzchni. Podstawa owocnika niemal zawsze utworzona przez mocno sprasowane krótkie, grube ryzomorfy. Gleba młodych owocników brudnobiała, potem żółto-szara, żółto-oliwkowa, w stadium pełnej dojrzałości oliwkowo-brązowa do niemal czarnej. Owocnik na przekroju labiryntowaty, komory hymenialne nieregularne, małe, we wczesnym stadium dojrzałości często pełne. Konsystencja owocników za młodu jędrna, chrząstkowata, potem miękka, gąbczasta,. Zapach przyjemny, delikatnie grzybowy, bardzo podobny do zapachu Suillus grevillei. Smak łagodny, lekko kwaskowaty.
|
CECHY MIKROSKOPOWE
 Zarodniki R.vulgaris
|
Perydium plektenchymatyczne, 80-180 μm. Zbudowane z gęsto splecionych strzępek ułożonych równolegle do powierzchni owocnika (Typ perydium: Roseolus). Strzępki 3-10 μm, septowane, brązowo-żółte, wyraźnie inkrustowane. W młodych owocnikach można często zaobserwować powierzchniowe struktury perydium zbudowane z chaotycznie splecionych strzępek, odpowiadających charakterem typowi perydium Abietis, lub nawet strzępek ułożonych prostopadle i spawiających wrażenie pseudocystyd perydialnych. W strzępkach perydium oraz tramy można zaobserwować liczne okrągławe, amorficzne ciałka wypełnione brązową treścią. Podstawki bezbarwne, cienkościenne, cylindryczne lub lekko maczugowate, 2-6 zarodnikowe (rzadko z większą liczbą zarodników), o średniej wielkości 20-35 x 5-10 μm. Brachybazydiole liczne, grubościenne, maczugowate, wielosegmentowe 15-25 x 6-15 μm. Trama hymenialna zbudowana z rozgałęzionych, hialinowych nieinkrustowanych, cylindrycznych strzępek 2-6 μm. Subhymenium rozgałęzione, plektynchymatyczne. Głębiej umiejscowione segmenty brachybazydioli mogą sprawiać wrażenie pseudoparenchymatycznej budowy subhymenium. Zarodniki wąskoelipsoidalne, za młodu hialinowe, potem żółtawe, gładkie, o stosunkowo grubej ścianie, wypełnione jedną lub dwiema kroplami, obustronnie obłe, rzadziej delikatnie obcięte. Średnia wielkość 6,1-10,2 x 2,1-3,2 μm, Q=2,4-2,8(3,2), Qm=2,6. Silnie wydłużone, często niesymetryczne zarodniki anormatywne stanowią 3-6 % masy zarodników.
 |
 |
 |
Przekrój perydium |
Suprapellis w perydium młodych owocników |
|
SIEDLISKO
|
Rhizopogon vulgaris rośnie wyłącznie w lasach iglastych i jest mikoryzowo związany z różnymi gatunkami Pinus. W Ameryce Północnej podawana również jako partner mikoryzowy Pseudotsuga menziessi. Jest typowym gatunkiem psammofilnym, preferuje piaszczyste gleby o niewielkiej wilgotności. Owocniki wyrastają w powierzchniowej warstwie gleby, a bardzo często semihypogeicznie, sporą częścią owocnika wystając nad powierzchnię gleby. Owocniki wyrastają zazwyczaj w grupach kilku sztuk – w warunkach wyjątkowo sprzyjających mogą się pojawiać masowo. Dojrzałe owocniki można znaleźć od czerwca do grudnia. W towarzystwie R. vulgaris często można spotkać inne gatunki R. Luteolus, R. verii oraz R. occidentalis. |
WYSTĘPOWANIE
|
Rhizopogon vulgaris należy do najczęściej znajdowanych grzybów hypogeicznych z racji tendencji do wzrostu semihypogeicznego. W polsce gatunek pospolity choć bardzo rzadko podawany w literaturze. Nieco rzadszy na pogórzu i na obszarach górskich. Znany z niemal wszystkich krajów Europy środkowej i północnej oraz z większości krajów basenu Morza Śródziemnego. Podawany z Azji, Australii i Ameryki Północnej.
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska – DF 46, Bukowno k. Jaworzna, Czerwiec 2007
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska – DF 36, Błędów k. Olkusza, Listopad 2009
Nizina Śląska – CE 77, Szumirad k. Ozimka, Wrzesień 2010
Wyżyna Śląska – DF 22, Rogoźnik k. Piekar Śląskich, Czerwiec 2011
Pobrzeże Koszalińskie – BA 95, Gorzebądz k. Koszalina, Sierpień 2013
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska – DE 96, Ludwinów k. Złotego Potoku, Lipiec 2015
Pogórze Śląskie– DF 82, Zabrzeg k. Pszczyny, Sierpień 2015
Wyżyna Śląska – DF02, Psary k. Tarnowskich Gór, Wrzesień 2018
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska – DF66, Bolęcin k. Chrzanowa, Listopad 2021
|
UWAGI
 Owocniki semihypogeiczne o maczugowatych kształtach
|
Na stanowiskach (DF 46, Bukowno k. Jaworzna) oraz (DF 36, Błędów k. Olkusza) - pozostałościach po rozległych wyrobiskach piaskowych zarastających borem sosnowym - występuje masowo, w sprzyjających warunkach atmosferycznych nawet w ilości wielu setek owocników. Jedynie na stanowisku (DF 46, Bukowno k. Jaworzna) zaobserwowano regularne występowanie owocników o wydłużonych maczugowatych kształtach, zawsze wyrastających semihypogeicznie. Być może ma to związek z granulacją piasku tworzącego glebę na tym stanowisku.
R. vulgaris zawsze prezentuje kolorystyczną kombinację barw żółtych i różowych i bywa bardzo często mylnie oznaczana jako R. luteolus lub R. roseolus. Powodem jest tu sugestia dotycząca kolorów owocnika zawarta w nazwie tych dwóch gatunków. W starszych opracowaniach proponowano synonimizację R. vulgaris oraz R. roseolus jednak współczesne badania filogenetyczne wykazały odrębność gatunkową tych dwóch taksonów.
Polska nazwa gatunku to piestrówka wąskozarodnikowa.
Licznie występujące w strukturach owocnika, wypełnione brązową treścią komórki pod wpływem odczynnika Melzera wykazują silną tendencję do aglutynacji - zbijania się w duże amorficzne ciała (do 80-140 μm). Rekacja jest najsilniejsza u gatunków Rhizopogon należących do sekcji Roseoli i jest dobrą cechą morfologiczną pozwalającą na przyporządkowanie badanego okazu do właściwej sekcji.
|
